سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر یا IBS تقریبا شایع ترین اختلال عملکرد دستگاه گوارش می باشد. بر اساس آمارهای مختلف بین ۱۰ تا ۲۵ درصد افراد جامعه دچار IBS هستند که نسبت زنان مبتلا به مردان دو برابر می باشد. علت تفاوت های آماری این است که بسیاری از افراد مبتلا به پزشک مراجعه نمی کنند و لذا آمار مبتلایان ثبت شده کاهش می یابد. گزارش می شود که تنها ۳۰% مبتلایان به IBS (بیشتر با شکایت اسهال) به پزشک مراجعه می کنند. این اختلال هر ساله به طور مستقیم حداقل ۶/۱ میلیارد دلار برای سیستم بهداشتی ایالات متحده هزینه ایجاد می کند. به مناسبت فرا رسیدن ماه آوریل که ماه اطلاع رسانی در مورد IBS می باشد، به توضیح در مورد این اختلال می پردازیم.

تعریف سندرم روده تحریک پذیر (IBS): به مجموعه ای از اختلالات و مشکلات گوارشی گفته می شود که باعث ناراحتی فرد مبتلا می گردند بدون این که در معاینات، آزمایشات و حتی آندوسکوپی دستگاه گوارش فرد مشکلی وجود داشته باشد.

علائم IBS: علائم شامل درد و ناراحتی شکمی، نفخ و تولید بیش از حد گاز در دستگاه گوارش، تغییر حرکات طبیعی روده ها و ایجاد اسهال، یبوست یا هر دو می باشد. این علائم در طول روز یا هفته به دفعات تکرار می شوند و باعث اختلال در روند عادی زندگی فرد مبتلا می گردند. درد ونفخ معمولا با اجابت مزاج تسکین می یابد. بسیاری از افراد دوره های زمانی افزایش علائم و دوره های بهبودی نسبی را تجربه می کنند.

عواملی که می توانند باعث تشدید علائم IBS گردند:

غذا: بسیاری از مبتلایان به تجربه در می یابند که مصرف برخی از غذاها مانند لبنیات، مشتقات گندم، مرکبات، انواع لوبیا، کلم و نوشیدنی های حاوی کربنات می تواند باعث شروع ناراحتی گوارشی در ایشان گردد. افراد مبتلا ممکن است با برخی از این غذاها و یا غذاهایی خارج از این لیست مشکل داشته باشند. چگونگی تاثیر این غذاها بر شروع علائم این افراد ناشناخته است.

استرس: افزایش استرس می تواند باعث شروع یا بدتر شدن علائم در اکثر مبتلایان به IBS گردد. به عنوان مثال بسیاری از این افراد ممکن است در هنگام امتحانات، مصاحبه ها و سایر مناسبت ها و مراسم مهم دچار درد گوارشی، نفخ و اسهال شوند. باید توجه داشت که استرس دلیل ایجاد IBS نمی باشد.

هورمون ها: زنان مبتلا به IBS، علائم بیشتری را در هنگام دوره های عادت ماهیانه تجربه می کنند که می تواند نشانگر نقش تغییرات هورمونی در افزایش علائم IBS باشد.

دلایل ایجاد IBS: دلیل قطعی این اختلال هنوز مشخص نشده است، ولی عواملی مانند افزایش یا کاهش انقباضات عضلانی روده ها، اختلال در عملکرد سیستم عصبی دستگاه گوارش و تغییرات در فلور میکروبی دستگاه گوارش (باکتری های مفید رود بزرگ) ممکن است در ایجاد علائم IBS نقش داشته باشند.

تشخیص: همان طور که ذکر شد، در معاینات، آزمایشات و آندوسکوپی دستگاه گوارش فرد مبتلا به IBS مشکل خاصی وجود ندارد، با این حال بیشتر پزشکان پس از گرفتن شرح حال و معاینه دقیق، برای رد سایر تشخیص ها درخواست آزمایشات پزشکی می نمایند. در صورت طبیعی بودن این آزمایشات (بر اساس شرح حال فرد)، احتمالا فرد به IBS مبتلا می باشد.

پیشگیری: در موردIBS، پیشگیری به معنای جلوگیری از شروع دوره ای علائم یا تشدید آنها می باشد، وگرنه در حال حاضر روشی برای جلوگیری از این اختلال وجود ندارد. افراد مبتلا با به کار بردن روش های زیر ممکن است جلوی شروع یا تشدید علائم را بگیرند.

مشاوره روانشناسی: از آنجا که استرس نقش مهمی در آغاز و یا تشدید علائم دارد، مشورت با یک روانشناس برای آموختن روشهای کنترل و کاهش استرس ممکن است به افراد مبتلا در پیشگیری یا کم کردن علائم کمک نماید.

تمرینات آرامش بخشی (Progressive Relaxation Exercises): این تمرینات به صورت شل و سفت کردن تمامی عضلات بدن ولی به طور تک تک می باشد. تمرینات از عضلات پا آغاز و تا عضلات صورت و چشمها ادامه می یابند.

تمرینات ذهن آگاهی (Mindfulness Training): با استفاده از روش هایی مانند تمرکزذهن (Meditation) و یوگا می توان تکنیک های کنترل و کاهش نگرانی های ذهنی و استرس را آموخت. این روش ها به فرد می آموزند که بر زندگی در حال (لحظه) تمرکز کند و از نگرانی در مورد آینده بپرهیزد.

دریافت اطلاعات حسی از بدن (Biofeedback): در موارد شدیدتر می توان با قرار دادن حسگرهای مخصوص روی عضلات بدن، فرد مبتلا را از میزان تحریک این عضلات مطلع نمود تا با انجام تمرینات آرامش بخشی ذهن و عضلات، از شروع یا تشدید علائم IBS جلوگیری نماید.

رژیم غذایی: اجتناب از مصرف غذاهایی که باعث شروع یا تشدید علائم IBS می شوند، ممکن است در پیشگیری موثر باشد.

در خاتمه باید یادآور شد که روشهای فوق باعث درمان IBS نمی شوند، بلکه در کنترل علائم یا پیشگیری از شروع آنها به مبتلایان کمک می کنند. اگرچه IBS یک بیماری نیست، ولی قطعا روی کیفیت زندگی افراد مبتلا اثر منفی می گذارد. پس در ماه اطلاع رسانی در مورد IBS، با تشویق دیگران به خواندن این مقاله به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به IBS کمک نماییم.